Charakterystyka/ morfologia

Białorzytka pustynna (Oenanthe deserti)

Systematyka

Rząd: wróblowe  (Passeriformes)

Rodzina: muchołówkowate (Muscicapidae).

Gatunek : białorzytka pustynna (Oenanthe deserti)

Charakterystyka/ morfologia

 Pierwszy opis gatunku sporządził w 1825 roku holenderski zoolog Coenraad Jacob Temminck.  Nazwa „oenanthe” nawiązuje do greckiego określenia wina i kwiatu. Czas przylotu tego ptaka do Grecji wiązał się z czasem kwitnienia winnych krzewów. Długość ciała wynosi 14 – 15 cm, waga 15 – 34 g, rozpiętość skrzydeł 24 -29 cm. Samiec w okresie godowym ma płowe upierzenie z jaśniejszym paskiem brwiowym. Czarny policzek od nasady dzioba, przez oko, i czarne gardło. Białe barkówki, czarny kolor na skrzydle, od barku przez brzeg skrzydła,  po jego końce. Ogon czarny, kuper i pokrywy nadogonowe białe. Dziób i nogi czarne, tęczówka oka ciemnobrązowa. W szacie spoczynkowej ubarwienie samca jest bardziej stonowane a na gardle pojawiają się białe elementy. Samica ma płowo szare upierzenie ciała. Nie ma czarnego ubarwienia na głowie, gardło ma jasne, czasem szare. Osobniki młode są podobne do samicy, ich pióra na wierzchu ciała są jaśniejsze z brązowymi końcówkami, co nadaje im bardziej cętkowany wygląd.

Biotop/ preferencje pokarmowe

 Siedliskiem białorzytki pustynnej są otwarte tereny półpustynne, stepy, solniska, piaszczyste i skaliste nieużytki, wyschnięte koryta rzek, a w zimie także pola uprawne i obszary wiejskie. Lubi tereny z rzadkimi krzewami i niską roślinnością, unika typowo piaszczystych pustyń. W północno-zachodniej Afryce spotykana na wysokości do 1500 m n p m, na subkontynencie indyjskim do 3000 a nawet 5100 m. W zależności od miejsca występowania wyróżniono trzy podgatunki. Granice zasięgu poszczególnych podgatunków nie są jednak dokładnie określone. Populacja zachodnia obejmuje swym zasięgiem północną część Afryki, Saharę i północną część Półwyspu Arabskiego. Ptaki z tego regionu są w większości osiadłe, jedynie ptaki z południa i wschodu Maroka migrują na niewielkie odległości. Populacja wschodnia występuje na  Bliskim Wschodzie, Azji Środkowej i Pakistanie. Ptaki z tego regionu migrują, by zimować w  północno-wschodniej Afryce. Pożywienie stanowią głównie owady: mrówki, chrząszcze, muchy, gąsienice, oraz larwy różnych owadów. W niewielkich ilościach nasiona.

Zwykle ptaki siadają na krzewach, kępach traw lub innych wzniesieniach, z których, atakują spostrzeżoną na ziemi zdobycz. Łapią także owady w powietrzu.  Mogą na krótko zawisać w powietrzu trzepocząc skrzydłami.  

Rozwój osobniczy

 Na większości obszaru występowania czas rozmnażania przypada na kwiecień – maj. W Maroku trwa od lutego do czerwca, w Algierii i Tunezji od połowy marca do końca maja, w Egipcie od maja do lipca. Gniazdo buduje w szczelinach skalnych, na ziemi w zagłębieniach, często ukryte za krzakiem, stertą kamieni, lub kępą roślinności. Czasem wykorzystuje opuszczone nory gryzoni. Zbudowane jest z traw, mchów i łodyg, wyścielone włosami, drobnymi częściami roślin i piórami. Samica składa najczęściej 4, maksymalnie 6 jaj.  Jaja są bladoniebieskie z drobnymi rdzawymi plamkami. Mierzą około 20,1 na 15 milimetrów. Wysiadywaniem zajmuje się głównie samica, przez 13 – 16 dni. Pisklętami w gnieździe opiekują się oboje rodzice przez kolejne 13 -14 dni. Po opuszczeniu gniazda młode ptaki pozostają pod opieką dorosłych jeszcze przez 1 do 3 tygodni. Białorzytki pustynne często wyprowadzają dwa lęgi w roku.

 Status gatunku

 Populacja uznana za stabilną, a jej zasięg szacowany jest na prawie 10 milionów kilometrów kwadratowych. Z tego względu uznano gatunek za niezagrożony. W Europie pojawia się rzadko, w  Polsce, na Mierzei Helskiej stwierdzono w 1997 roku dwa młodociane samce, a młodocianą samicę  na Helu w 2016 roku. Gatunek umieszczony na krajowej liście ptaków jako wyjątkowo zalatujący, podlegający ścisłej ochronie.

Przygotował:

Jan Ławicki